تعریف کالیگرافی و تاریخچه آن

کالیگرافی چیست؟

کالیگرافی (از کلمه یونانی: καλλιγραφία) به معنی هنر تجسمی‌ مرتبط با نوشتن یا همان خوشنویسی است. این عبارت است از طراحی و اجرای حروف با قلم، قلم‌موی مرکب یا سایر ابزارهای نوشتاری. هنر کالیگرافی یا خوشنویسی معاصر را می‌توان به عنوان «هنر فرم دادن به حروف به شیوه‌ای رسا، هماهنگ و ماهرانه» تعریف کرد.

کالیگرافی مدرن شامل کتیبه‌ها و طرح‌های کاربردی تا آثار هنری زیبا است، که حروف ممکن است قابل خواندن یا ناخوانا باشند.

خوشنویسی (کالیگرافی) در قالب‌های دعوت‌نامه عروسی و دعوت به مراسم، طراحی فونت و تایپوگرافی، طراحی آرم اصلی با حروف دستی، هنر مذهبی، اعلامیه‌ها، طراحی گرافیک و هنر خوشنویسی سفارشی، کتیبه‌های سنگی تراشیده و اسناد یادبود به رونق خود ادامه می‌دهد.

همچنین برای وسایل و تصاویر متحرک برای فیلم و تلویزیون، و همچنین برای شهادت‌نامه‌ها، گواهی تولد و فوت، نقشه‌ها و سایر آثار مکتوب استفاده می‌شود.

ابزار مورد نیاز برای کالیگرافی

قلم‌ها و قلم‌موها

ابزار اصلی یک خوشنویس قلم و قلم‌مو هستند. قلم‌های خوشنویسی با نوک‌هایی می‌نویسند که ممکن است صاف، گرد یا نوک تیز باشند. برای برخی از اهداف تزئینی، می‌توان از قلم‌های چند نوک، برس‌های فولادی، استفاده کرد.

قلم‌ها و قلم‌مو‌های خوشنویسی رایج عبارتند از:

• قلم پر Quill (قلم پر یک ابزار نوشتاری است که از پر پرنده پرنده‌ای بزرگ ساخته شده است.)
• قلم شیب Dip pen (یک قلم شیب معمولاً از یک نوک فلزی با کانال‌های مویین مانند نوک‌های قلم خودنویس تشکیل شده است که در یک دسته یا نگهدارنده نصب می‌شود که اغلب از چوب ساخته شده است. از مواد دیگری هم می‌توان برای نگهدارنده استفاده کرد، از جمله استخوان، فلز و پلاستیک. برخی از خودکارها به طور کامل از شیشه ساخته شده‌اند.)
• قلم‌مو جوهر Ink brushes (قلم‌موهای جوهر، قلم‌موهایی هستند که در خوشنویسی چینی و همچنین در ژاپنی، کره‌ای و ویتنامی‌ استفاده می‌شود. هر دو ریشه در خوشنویسی چینی دارند. آنها همچنین در نقاشی چینی و سایر سبک‌های نقاشی قلم‌مو استفاده می‌شوند. قلم‌مو جوهر در حدود 300 سال قبل از میلاد در چین اختراع شد.)
• قلم Qalam(قلم نوعی ابزار نوشتاری است که از نی بریده شده و خشک شده، برای خوشنویسی استفاده می‌شود.)
• قلم خودنویس Fountain pen (خودنویس ابزاری برای نوشتن است که از یک نوک فلزی برای استفاده از جوهر بر پایه آب بر روی کاغذ استفاده می‌کند. این قلم با استفاده از یک مخزن داخلی برای نگهداری جوهر از قلم‌های قبلی متمایز می‌شود و نیازی به فرو بردن مکرر قلم در یک جوهر در حین استفاده را از بین می‌برد. قلم، جوهر را از مخزن به نوک آن می‌کشد و جوهر را از طریق ترکیبی از گرانش و عمل مویرگی روی کاغذ قرار می‌دهد. پر کردن مخزن با جوهر ممکن است به صورت دستی، از طریق استفاده از قطره‌چکان یا سرنگ، یا از طریق مکانیزم پرکننده داخلی که مکش یا خلاء ایجاد می‌کند تا جوهر را مستقیماً از طریق نوک به داخل مخزن منتقل کند، انجام شود. برخی از خودنویس‌ها از مخازن قابل جابجایی به شکل کارتریج‌های جوهر از پیش‌پر‌شده استفاده می‌کنند.)

  

  

  

  

  

جوهر، کاغذ و قالب

جوهر تحریر معمولاً مبتنی بر آب است و چسبندگی بسیار کمتری نسبت به جوهرهای روغنی که در چاپ استفاده می‌شود، دارد. برخی از کاغذهای مخصوص با جذب جوهر بالا و بافت ثابت خطوط تمیزتر را ممکن می‌سازد.

سبک‌های زیادی برای کالیگرافی وجود دارد، برخی آسان‌تر از بقیه هستند. اما همه آنها به تمرین زیادی نیاز دارند. برای ایجاد خط خود، به یک خودکار یا قلم شیب نیاز دارید.

از یک خودکار معمولی می‌توان برای ایجاد آنچه به عنوان «خط مصنوعی» نامیده می‌شود استفاده کرد. خوشنویسی مصنوعی برای مبتدیانی که نحوه استفاده از قلم نوک را نمی‌دانند و می‌خواهند راه آسانی برای شروع یادگیری خوشنویسی داشته باشند بسیار عالی است.

هنگام تمرین خوشنویسی می‌توانید از هر نوع مرکبی استفاده کنید. اگر در حال ایجاد یک سند هستید، برای نتایج بهتر باید از جوهر مبتنی بر رنگدانه استفاده کنید. رنگ‌ها و غلظت‌های مختلف جوهر وجود دارد که می‌توانید با آنها خوشنویسی کنید.

کاغذ نقش مهمی در خوشنویسی ایفا می‌کند و نوع استفاده از آن می‌تواند بر روی نتیجه کار شما تأثیر بگذارد. بهتر است از کاغذ ضخیم‌تری استفاده کنید که بافتی نداشته باشد و باعث می‌شود قلم شما راحت‌تر روی سطح سر بخورد.

ورق‌های نازک‌تر به جوهر اجازه جاری شدن می‌دهند، بنابراین بهتر است از کاغذهای سنگین‌تری استفاده کنید. نوع کاغذی که انتخاب می‌کنید، خوشنویسی را برای شما سخت‌تر یا آسان‌تر می‌کند.

تاریخچه کالیگرافی در اسلام و ایران

دنیای اسلام

خط اسلامی در کنار اسلام و زبان عربی تکامل یافت. چون بر اساس حروف عربی است، برخی به آن «خط عربی» می‌گویند. با این حال، اصطلاح “خط اسلامی” اصطلاح مناسب‌تری است زیرا شامل تمام آثار خوشنویسی خوشنویسان مسلمان با فرهنگ‌های مختلف ملی، مانند خوشنویسی فارسی یا عثمانی، از اندلس در اسپانیا قرون وسطی تا چین است.

خوشنویسی برای مسلمانان به جای یادآوری چیزی مربوط به کلام گفتاری، بیانی آشکار از بالاترین هنر، هنر دنیای معنوی است. خوشنویسی مسلماً مورد احترامترین هنر اسلامی‌ است زیرا پیوند زبان‌های مسلمانان را با دین اسلام ایجاد می‌کند.

قرآن نقش مهمی‌ در توسعه و تکامل زبان عربی و به تعمیم خوشنویسی به الفبای عربی داشته است. امثال و فرازهایی از قرآن هنوز هم منبع خوشنویسی اسلامی‌ است.

در طول تمدن عثمانی، خط اسلامی‌ از شهرت خاصی برخوردار شد. شهر استانبول یک سالن نمایشگاهی روباز از انواع و اقسام خوشنویسی از کتیبه در مساجد گرفته تا فواره‌ها، مدارس، خانه‌ها و غیره است.

ایران

کالیگرافی ایرانی (خوشنویسی ایرانی) یکی از ارجمندترین هنرهای تاریخ ایران و نمونه‌ای از فرهنگ‌های زیبای ایرانی است. تاریخچه خوشنویسی در ایران به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد که فرهنگ ایرانی تحت تأثیر زرتشتیان، نوشته‌های زیبا و شفاف را بسیار ارج می‌نهاد.

خوشنویسی در ایران از گذشته تا به امروز

خط ایرانی باستان در حدود 600 تا 500 پیش از میلاد برای تهیه کتیبه‌های یادبود پادشاهان هخامنشی ابداع شد. قرن‌ها بعد در ایران باستان از خط‌های دیگری مانند خط «پهلوی» و «اوستایی» استفاده می‌شد. پهلوی یک خط فارسی میانه بود که از خط Aramaic ایجاد شد و خط رسمی‌ امپراتوری ساسانی (224–651 م) شد.

سبک نستعلیق محبوب‌ترین سبک معاصر در میان خط‌های کلاسیک خوشنویسی فارسی است. خوشنویسان ایرانی آن را «عروس خط‌های خوشنویسی» می‌نامند.

این سبک خوشنویسی بر اساس ساختار محکمی‌ بنا شده است که از زمانی که میرعلی تبریزی ترکیب بهینه حروف و قواعد گرافیکی را پیدا کرده است، بسیار اندک تغییر کرده است. برای شکل گرافیکی حروف و ترکیب حروف و کلمات و ترکیب کل قطعه خوشنویسی قوانین بسیار سختی دارد.

در حدود هزار سال پیش، شش ژانر خوشنویسی ایرانی (تحقیق، ریحان، صلص، نسخ، توقی و رقاع) ایجاد شد. این ژانرها برای چند قرن در ایران رایج بود.

در قرن دوازدهم، سبک «نسخ» و «رقه» با هم ترکیب شدند و گونه جدیدی از خوشنویسی فارسی به نام «تعلیق» ابداع شد.

سرانجام در قرن چهاردهم، نسخ و طلیق با هم ترکیب شدند و جذاب‌ترین سبک خوشنویسی فارسی، نستعلیق (Nasta’liq) ایجاد شد.

در طول 500 سال گذشته، خط نستعلیق یکی از سبک‌های خط ایرانی بوده است که در نگارش خط فارسی به کار رفته است. نستعلیق برخلاف اجدادش بدون دردسر جریان دارد و با منحنی‌های طبیعی مشخص می‌شود.

مرتضی قلی خان شاملو و محمد شفیع هروی در قرن هفدهم  ژانر جدیدی از کالیگرافی به نام نستعلیق شکسته خلق کردند.

تقریباً یک قرن بعد، عبدالمجید طالقانی که هنرمند برجسته آن زمان بود، این سبک را به بالاترین حد خود رساند.

این سبک خوشنویسی بر اساس همان قواعد نستعلیق است. با این حال، خط شکسته نستعلیق چند تفاوت قابل توجه دارد: حرکات انعطاف‌پذیرتری را ارائه می‌کند و کمی کشیده‌تر و خمیده‌تر است. یدالله کابلی یکی از برجسته‌ترین خوشنویسان معاصر این سبک است.

قلم‌پرهای بسیار با‌کیفیت و لوکس، تولیدشده در فروشگاه نشان، خوشنویسی را برای شما بسیار جذاب و شیرین خواهد کرد. علاوه بر اینها قلم‌پرهای نشان با بسته‌بندی منحصربه‌فردشان بهترین هدیه به دوستان خوشنویس و هنرمندتان خواهد بود. هدیه‌ای به یادماندنی و خاطره‌انگیز.

تیم نشان از اینکه با شما در شادیتان سهیم باشد به خود می‌بالد.